Kullanýcýlarýn internet dünyasýna açýlan büyülü kapýsý olan internet tarayýcýlarý nasýl çalýþýyor diye daha önce düþünmüþ müydünüz? Sizin için internet tarayýcýlarýnýn çalýþma prensiplerini ve alt sistemlerini anlattýk.
Ýnternet tarayýcýlarý her gün defalarca kullandýðýmýz uygulamalarýn baþýnda geliyor. Adres çubuðuna bir internet sitesinin adýný yazýyoruz ve istediðimiz site birkaç saniyede karþýmýza çýkýyor. Bu kadar kolay çalýþýyor gibi görünen internet tarayýcýlarý aslýnda oldukça karmaþýk çalýþma prensiplerine ve saniyeler içinde mucizeler yaratan alt sistemlere sahip ürünler.
Microsoft Edge, Google Chrome, Mozilla Firefox, Safari ve Opera dünyada en çok kullanýlan ve internet trafiðinin %95’inin yoðunluðunu taþýyan internet tarayýcýlarý. Kullanýcý arayüzleri oldukça farklý görünse de tüm internet tarayýcýlarý benzer prensiplerle çalýþýyorlar. Sizin için internet tarayýcýlarý nasýl çalýþýr sorusunu yanýtladýk ve bilmeniz gerekenleri en basit þekilde açýkladýk. Ýnternet tarayýcýlarý nasýl çalýþýr?


Bir internet tarayýcýsý, adres çubuðuna yazýlan URL (baðlantý, link) bilgisini kabul eder, URL kaynaðýný çaðýrýr, kaynaktaki içerikleri iþler ve kullanýcý için görüntüler. Ýnternet tarayýcýlarý için kaynak ve kullanýcý arasýndaki bir köprü demek yanlýþ olmaz.
Buna göre internet tarayýcýlarýnýn çalýþma prensibini dört temel kategoride deðerlendirebiliriz: URL kaynaðýný kabul etmek ve çaðýrmak, kaynaðý iþlemek ve yönlendirmek, kaynaðý kullanýcý için görüntülemek, kaynaktan alýnan içeriði depolamak. Dört kategorinin her biri farklý alt sistemler ile birlikte çalýþýrlar.
Kaynaðý çaðýrmak:


Ýnternet tarayýcýnýzýn adres çubuðuna yazdýðýnýz link yani URL bilgisinin ait olduðu kaynaktaki içerik geniþ bir að katmanýnýn içinde bulunmaktadýr. Kullanýcý, URL bilgisini yazdýðý ve arama tuþuna bastýðý zaman internet tarayýcýsý að katmaný içinden HTTP / FTP protokollerini kullanarak kaynaðý çaðýrýr.
Oluþturma altyapýsý olarak isimlendirilen bir alt sistem aracýlýðýyla kaynaktaki içeriðe ait veriler bayt boyutunda internet tarayýcýsýna gelmeye baþlar. Ýnternet tarayýcýsý, kaynak internet sitesindeki bazý verileri daha sonra kullanýcýnýn daha kolay ulaþabilmesi için önbelleðine alýr.
Kaynaðý iþlemek:

Ýþleme motoru:


URL bilgisi ile að katmanýndan kaynaktaki verileri çaðýran internet tarayýcýlarý, kullanýcý için aldýðý verileri iþlemeye baþlar. Kaynaðý iþlerken kullanýlan üç farklý alt sistem bulunmaktadýr. Bunlar; iþleme motoru, JavaScript motoru ve arkayüz sistemidir.
Ýþleme motoru að katmanýndan alýnan kaynaktaki verileri iþler ve görünür hale getirir. Ýþleme motoru temel olarak HTML, XML ve görsel dosyalarý iþliyor. Her internet tarayýcýsý farklý bir iþleme motoru kullanabilir. Google Chrome ve Opera Blink, Mozilla Firefox Gecko, Microsoft Edge EdgeHTML, Safari ise WebKit iþleme motorunu kullanýyor.
Ýþleme motoru kaynaktaki kodu DOM aðacý olarak isimlendirilen görünür nesneye çevirir. DOM aðacý kaynaktaki verilerin en temel halidir. Diðer alt sistemlerin de yardýmýyla bu aðaç CSS özelliklerini, renkleri, arka planý gösterir bir hale gelir.
JavaScript motoru:


Ýþleme motoru HTML, XML ve görsel gibi basit dosyalarý iþleyerek DOM aðacýný oluþtururken JavaScript motoru JavaScript kodunu iþler ve görüntüleme sürecini baþtýr. Elbette tüm bu süreç boyunca arkayüz sistemi veritabanýný yönetir, sunucu ayarlamalarýný yapar ve sistemin en verimli þekilde çalýþmasýný saðlar.
Her internet tarayýcýsý farklý bir JavaScript motoru kullanabilir. Google Chrome Chrome V8, Safari JavaScriptCore, Mozilla Firefox SpiderMonkey, Microsoft Edge ise Chakra JavaScript motorunu kullanýyor.
JavaScript motoru, bellek yýðýnýnda JavaScript verilerini iþlerken çaðrý yýðýnýnda yapýlan iþlemleri düzenler. JavaScript motoru bu iki yýðýnda verileri getirme ve düzenleme, verileri ve iþleme sürelerini analiz etme, süreci optimize etme, çöp verileri toplama gibi temel iþlemleri yerine getirir. Google’a ait olan Chrome V8 JavaScript motoru çöp verileri toplama iþlemini en baþarýlý þekilde yapan motorlardandýr.
Kaynaðý görüntüleme:


Kaynaðý görüntüleme kategorisi, kullanýcýnýn kaynak ile karþýlaþtýðý noktadýr. URL bilgisi ile að katmanýndan çaðrýlan veriler iþleme motorlarý tarafýndan iþlendi ve sýra kullanýcýnýn kaynaðý görüntülemesine geldi. Ýnternet tarayýcýlarý bu noktada arayüzleri ve tarayýcý motorlarýný kullanýyorlar.
Ýnternet tarayýcýlarý tarafýndan kullanýcýya sunulan arayüzler, kullanýcýlarýn kaynak verilerini kontrol etmesini saðlar. Adres çubuðu, ileri ve geri butonlarý, kaydetme, açma ve kapama butonlarý ve kaynak verilerinin görüntülendiði ana ekran internet tarayýcýlarýnýn kullanýcý arayüzleridir. Bu konuda herhangi bir standart olmadýðý için her internet tarayýcý özel olarak tasarlanmýþ bir arayüz kullanabilir.
Tarayýcý motoru alt sistemi, iþleme motoru ve JavaScript motoru tarafýndan iþlenen verinin kullanýcý tarafýndan görüntülenmesini ve internet tarayýcýsýnýn kullanýcý tarafýndan kontrol edilmesini saðlayan alt sistemdir. Yani, kullanýcýnýn kaynak ile birebir etkileþime girmesini saðlayan sistemdir tarayýcý motoru.
Ýçeriði depolamak:


Her internet tarayýcýsý kaynaktaki içeriklerin görüntülemesi sýrasýnda kaynaða ait bazý verileri depolamak için sýnýrlý bir veri depolama kapasitesine sahiptir. Burada kaydedilen veriler, að katmaný ile baðlantýnýn kopmasý durumuna karþý internet tarayýcýsýnýn arayüzüne alýnan veriler ve kullanýcýnýn kaynaða bir sonraki sefer daha kolay ulaþmasý için önbelleðe alýnan verilerdir.
Ýnternet tarayýcýlarýnýn depoladýðý veriler arasýnda yerel dosyalar, oturum verileri, çerezler, WebSQL verileri, IndexedDB dosyalarý, AppCache verileri ve hizmet dosyalarý gibi veriler vardýr. Depolanan bu veriler arayüzde bulunur ve að katmaný ile iletiþim kesilmesi durumunda bile kullanýcý tarafýndan görüntülenmeye devam eder.
Yerel dosyalar ve oturum verileri genel olarak JavaScript nesnelerinin anahtarlarýndan oluþur. Bu veriler özel olarak temizlenmediði sürece internet tarayýcýsýnýn depolama alanýnda saklanmaya devam eder. Depolama sýnýrlarý ortalama olarak nesne baþýna 5 MB, site baþýna ise 50 MB olarak belirlenir.
Çerezler, kaynak tarafýndan gönderilen anahtar verilerdir. Ýstemci ve sunucu arasýnda alýþveriþ edilirler. Çerezler, performans konusunda bazý sýkýntýlar yaratsalar bile gizlilik ve güvenlik gibi konularda önem taþýrlar. WebSQL verileri, IndexedDB dosyalarý performans için gereklidir. Hizmet dosyalarý ise Google’ýn internet sitesi verilerini çevrimdýþý kullanmasý için kullanýlan bir yoldur.
Özetle, internet tarayýcýlarý nasýl çalýþýr?


Ýnternet tarayýcýlarýnýn çalýþma prensibini ve karmaþýk alt sistemlerini özetlemek gerekirse; internet tarayýcýlarý adres çubuðuna yazýlan URL bilgisi ile að katmanýnda bulunan kaynaða ulaþýr, kaynaktaki veriler arkayüz sisteminin yardýmýyla iþleme motoru ve JavaScript motoru tarafýndan iþlenerek görüntülenir hale gelir, iþlenen veriler internet tarayýcýsýnýn kullanýcý arayüzünde depolanýr ve tarayýcý motoru sayesinde kullanýcý tarafýndan görüntülenerek kontrol edilir.
Sizin için internet tarayýcýlarý nasýl çalýþýr sorusunu yanýtladýk ve bilmeniz gereken detaylarý en basit þekilde açýkladýk. Tek dokunuþla kolayca internet dünyasýný önümüze seren internet tarayýcýlarýnýn çalýþma prensibine ve karmaþýk alt sistemlerine þaþýrmamak elde deðil.