Doðal Afetler ve Uzaktan Algýlama

Çýð

Çýð Nedir?

Çýð, genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, daðlýk ve eðimli arazilerde, vadi yamaçlarýnda tabakalar halinde birikmiþ olan kar kütlesinin iç ve/veya dýþ kuvvetlerin etkisi ile baþlayan bir ilk hareket sonucu (tetiklenen), yamaçtan aþaðýya doðru hýzla kaymasý olarak tanýmlanýr.
Çýð kýsaca, kar tabakasý veya tabakalarýnýn iç ve dýþ kuvvetler etkisi ile yamaç eðim yönünde gösterdiði akma hareketidir. Kar tabakalarýnýn birbirlerinden farklý özellikleri olacaðýndan; çýð, bazen diðer bir tabaka üzerinde kayan bir tabaka veya tabakalar ile veya tüm tabakalarýn zemin üzerinde topluca kaymalarý sonucunda oluþur.
Türkiye’de Çýð Problemi

Türkiye’nin özellikle kuzey-kuzeydoðu ve doðu kesimlerinde, çýð olayýna uygun topografik ve meteorolojik koþullara sahip daðlýk alanlar mevcuttur. Ortalama yüksekliði 1000 m’yi geçen ve çýð oluþumuna uygun alanlarýn yüzölçümü bu bölgeler içinde çok yüksek bir yüzdeye sahiptir. Daðlýk alanlarýn, Türkiye yüzölçümünün yaklaþýk 1/3’ünü oluþturduðunu düþünecek olursak, çýð olayýnýn meydana geldiði alanlarýn yayýlýmýnýn ne kadar büyük olduðu anlaþýlýr. Bu bölgelerde meydana gelen çýðlar, yerleþim yerlerini, yollarý, turistik tesisleri ve diðer bütün devlet yatýrýmlarýný tehdit etmektedir. Çýð olayýnýn yerleþim yerlerine etkisi her afet türü gibi sosyal ve ekonomik açýdan olmaktadýr. Ülkemizde çýð afetinin, sosyal etkileri hakkýnda fikir vermesi açýsýndan; 1958 yýlýndan beri Türkiye’de AFET kayýtlarýna geçmiþ 448 adet çýð olayýndaki can kayýplarýnýn miktarý verilebilir. Bu kaybýn en çarpýcý örneði, 1991-1992 kýþ mevsiminde 328 kiþinin hayatýný kaybetmiþ olmasýdýr. Çýðýn sosyal etkisi sadece can kayýplarý ile sýnýrlý deðildir. Çýðdan etkilenen alanlardaki maddi kayýplarý karþýlayamayan insanlarýn bölgeden göç etmesi de bir sosyal sonuçtur. Ekonomik açýdan bakýldýðýnda ise, bölgede çýðlarýn verdiði hasarlarýn kýsa sürede telafi edilememesinin getirdiði zorluklar nedeni ile oluþan üretim ve iþ gücü kayýplarý giderek artmakta ve bazý bölgelerin turizm potansiyeli dahi dolaylý olarak etkilenmektedir.
Çýð Oluþmasý Sýrasýnda Alýnabilecek Tedbirler

Eðer Çýða Yakalanýrsanýz?

Çýð genellikle çok hýzlý geliþir ve hareket eder. Bu nedenle, çýðýn oluþmasý fark edildikten sonra mümkün olduðunca hýzlý ve soðukkanlý olunmalýdýr. Çýðýn baþlangýç anýndan sonra, eðer bina içinde deðil dýþarýda bulunuyor iseniz;

  • Çýð baþladýðýnda, çýðýn büyüklüðüne, hýzýna, patikanýn geniþliðine, etrafta bulunan araçlara (araba, kayak, kar aracý veya hiçbir þey) ve var olan daha güvenli yerlere (büyük ve sabit kayalar, yamaç aþaðý girintiler, vb.) baðlý olarak, o alandan çok hýzlý bir þekilde ayrýlmaya karar vermek gerekir.
  • Çýðýn daha yavaþ ve yüksekliðinin az olduðu kenar kýsýmlarýna ulaþmaya çalýþmak,
  • Baðýrarak veya baþka ses kaynaklarýný (korna, çan, ýslýk, siren) kullanarak, diðer insanlarý uyarmak,
  • Eðer çýða yakalanmamýz kesin ise veya o anda kayak yapýyor iseniz, kayak sopalarýný (batonlar bileðe baðlý olmamalýdýr) ve kayaklarý çýkarýp atmak, sabit bir aðaç (yeterince güvenilir olmasa da çýðýn büyüklüðüne göre çare olabilir), kaya veya baþka bir cisme tutunmaya çalýþmak,
  • Kýrýlmýþ aðaç ve kaya parçalarýndan uzak kalmaya veya korunmaya çalýþmak,
  • Yerden de destek alarak yüzme hareketi yaparak akan karýn üstünde kalmaya çalýþmak,
  • Aðzý sýkýca kapatmak, eðer mümkünse kafa karýn altýnda kaldýðý anda uzun süre nefesi tutmaya çalýþmak,
  • Önerilen diðer bir yöntem de akýþ sýrasýnda oturma pozisyonu almaktýr. Bu yöntemde bacaklar ve kollar birbirlerine yapýþtýrýlýr ve çýð durmadan kýsa süre önce, bacaklar ile yeri sertçe iterek (eðer zemin altta ise veya zemin üzerindeki kar sertleþmeye baþlamýþ ise) kalkmaya çalýþmak. Çünkü çýð durduktan sonra, betonumsu bir özellik kazanacak olan kar içinde, deðil kalkmak parmaðýmýzý oynatmak bile imkansýzdýr!!!
  • Çýð durmadan önce mutlaka bir el yüzün önünde (aðýz ve burnu kapatacak þekilde), diðer el de baþýn üstünde (yüzeye doðru uzatarak) tutmak ve kar altýnda kalýnan zaman boyunca bizim için hayati önem taþýyacak olan nefes alýnan boþluðu (hava kesesi) geniþletmek ve bu arada baþý saða sola çevirmeye çalýþmak da fayda vardýr. Bu hava kesesi, çok küçük olsa bile aðýz ve burnun kar ile dolmamasý demektir. Kesenin varlýðý, kazazedenin her zaman kurtulma þansýnýn olduðunu ümit etmesini saðlar.
  • Karda ses iletimi az olmasýna raðmen, eðer yüzeye yakýn olunduðu hissedilirse ya da öyle olabileceði varsayýmýný ihmal etmemek için baðýrmak faydalý olabilir.
  • Bazý olaylar ve araþtýrmalar göstermiþtir ki, sýrt çantasý taþýyan insanlarýn çýðýn topuðu civarýnda yüzeyde kalma þanslarý, taþýmayanlardan daha fazladýr.

Eðer bir aracýn içinde bulunuyorsanýz;

  • Motoru durdurup, ýþýklarý söndürmeli,
  • Araçtaki oksijen miktarýný korumak için sigara içmemeli ve kibrit yakmamalý,
  • Eðer telsiz varsa çaðrý yapmalý ve telsizi alýcý konumunda sürekli açýk tutmalý,
  • Dýþarý ses (korna) ve ýþýk verecek herhangi bir alet (fener gibi) faydalý olabilir,
  • Eðer araçta bir çubuk veya benzeri bir alet var ise, bunu kar içine yukarý doðru batýrýp kurtarmaya gelecek olanlarýn çubuðu görmelerini ümit etme þansýmýz da olabilir
  • En son olarak da çevreleyen karý kazmaktýr. Ancak, kazarken kiþi kendini kesinlikle güvende hissetmiyorsa araç içinde kalmanýz daha emniyetlidir.

Çýðdan Sonra?
Çýð olduktan sonra, en kýsa zamanda ilgili kiþi ve kuruluþlara haber verilmelidir. Ancak, afet olduktan sonra ilgili kiþilere ulaþýlamýyor ise aþaðýda verilen telefonlara haber verilmesi, size en kýsa zamanda yardýmýn ulaþmasýný saðlayacaktýr. Bu numaralar sizde yok ise, hemen þimdi kolay eriþebileceðiniz bir yere not ediniz! Bu numaralar;

  • 155 Polis
  • 156 Jandarma
  • 179 Alo Valilik

Ayrýca, ikamet ettiðiniz yerleþim yeri civarýnda bir orman örtüsü varsa, ormanda oluþabilecek yangýnlarýn kýsa zamanda yetkili kuruluþa bildirilmesi ve acilen söndürülmesine baþlanýlmasý, orman içinde yeni çýð patikalarýnýn oluþmasýný engelleyebilir. Bu nedenle olayýn; 177 Orman yangýný nolu telefona bildirilmesi faydalý olacaktýr.
Ayrýntýlý bilgi için [Deðerli Ziyaretci, linki görmeniz icin bu mesaja cevap yazmanýz gerekiyorÜye olmak icin burayý týklayýnýz].

Alýntýdýr...